جهت دریافت مشاوره رایگان با شماره های زیر تماس بگیرید

علی تقی زاده :09122495123

محمد مشهوری :09191910131

علیرضا سیاه منصوری : 09193106212

پرورش کرم خاکی و تولید ورمی کمپوست


خداوند بیش از 4200 گونه کرم خاکی آفریده است. این کرمها زمین شخم می زنند. و سالی یک بار تولید مثل می کنند. چند نوع محدود آن، با مابقی فرق دارد. از این چند نوع محدود، یک نوع آمریکایی هست. این گونه‌ها، در شرایط مناسب محیطی هر هفته تولید مثل می‌کنند هر یک کرم از طریق تخم‌گذاری در هفته به یازده کرم افزایش می‌یابد.
بدلیل داشتن %70 پروتئین در قیاس با %22 پروتئین گوشت قرمز و همچنین داشتن امگا 3 و تولید کود بیولوژی از سال 1942 شناسایی و از سال 1979 بهره‌برداری اقتصادی از آن آغاز شده است.
آیزینیا فوتیدا نوعی کرم خاکی است که ترجمه نام آن در زبان فارسی «کرم قرمز خاکی حلقوی بارانی» است که در سطح بین‌الملل به «کرم قرمز کالیفرنیایی» (California Red Worm) معروف است.

استفاده از مواد غذایی جدید در خوراک طیور
محققین در سرتاسر دنیا بطور پیوسته مشغول جستجو جهت یافتن موادغذایی گوناگون به منظور جایگزین نمودن مواد مرسوم در خوراک طیور از قبیل ذرت، سویا و پودرماهی هستند. ، پودر کرم خاکی به نحو موفقیت‌آمیزی جایگزین پودر ماهی وارداتی در تغذیه طیور، ماهی و سایر حیوانات پرورشی شده است.
براساس آزمایشات انجام شده بر روی بلدرچین‌های پرورشی، یافت شد که افزایش وزن، ماندگاری و ضریب تبدیل غذایی پرندگانی که با جیره حاوی پودر کرم خاکی تغذیه شدند بهتر از مواردی بوده است که خوراک حاوی پودر ماهی دریافت کرده بودند. مطابق با اطلاعات ارائه شده از سوی گروه علوم و فناوری در انجمن تحقیق و توسعه آبزیان و حیوانات دریایی کشور فیلیپین، پودر کرم خاکی مشخصات کاملاً مشابه با پودرماهی جهت تنظیم جیره‌های غذایی طیور دارد.
خوراک دام و طیور و آبزیان: اثراکتانت‌ها و خوش طعم کننده‌هائی که در بافت‌های کرم خاکی وجود دارد باعث خوش خوراکی آن می‌گردد. پروتئین‌های کرم خاکی با اسیدهای آمینه اتراکتانتی همراه است که باعث خوش خوراکی آن گشته و جذب (Uptare) را زیاد می‌کند.
پیله‌های (کوکون‌های) کرم‌ خاکی را نیز می‌توان پودر نموده و در تغذیه دام و طیورو آبزیان از آن استفاده کرد نکته جالب اینکه این پیله‌ها استریل بوده و سرشار از آلبومین است.


Click here to view the original image of 686x250px.


نتایج تبدیل زباله به گوشت
ضریب تبدیل: هر یک کیلوگرم گوشت به هزار کیلوگرم در سال
کاهش قیمت تولید به یک سوم تا یک پنجم واردات
بومی بودن دانش و تجهیزات
ایجاد اشتغال پایدار
فراگیر بودن در تمام نقاط کشور
ممانعت از خروج ارز برای تامین غذای دام و طیور
جزو صنایع پیشرفته (Hi-tech)
جزو زیست فناوری (Biotechnology)
بهره وری مضاعف در مصرف غذا، کاهش زمان پرورش، کاهش مرگ و میر و افزایش قدرت ایمنی بدن
.
مصارف کرم به عنوان مواد اولیه آرایشی و بهداشتی
پس از انجام مراحل مختلف بر روی پروتئین اولیه بدست آمده از لاشه این کرم، نوعی پروتئین ثانویه استخراج می گردد که در تولید کِرِمهای دست وصورت، انواع شامپو های تقویتی و صابون مورد استفاده قرار می گیرد.
در سال 1985 شرکت DOVE برای اولین بار استفاده از این کرم را در محصولات خود آغاز نمود و اولین سری محصولات خود با عنوان جوان کننده‌گان پوست در سال 1987 به بازار عرضه نمود، اما هم اکنون بیشتر شرکتهای پیشتاز در این صنعت با تولید انواع شامپو، صابون، کرم، انواع پودرهای روشن کننده و تقویتی و ... استمرار به تولید با این کرم را در دستور کار خود قرار داده‌اند. در این بین می‌توان به محصول شرکتFace-Lift با نام تجاری G2G اشاره نمود که یکی از گران قیمت‌ترین محصولات آرایشی جهان می‌باشد.

مصارف به عنوان مواد اولیه دارو سازی
به جز پروتئین حاصله در بخش های قبل، می توان نوع ارزشمند دیگری از این پروتئین را جهت استفاده انسان تولید نمود که به صورت قرص و آمپول در کمک به بهبود انواع بیماری ها و نارسائی های مختلف مورد استفاده قرار گیرد. (مثل کمک در تقویت افراد شیمی درمانی شده و جراحیهای سنگین و ...)
در چین داروی ضد ویروس، سرم ضد تومور (E76) و نیز در پمادهای جلدی تحت نام Kinjanin pHu به منظور درمان آگزما و تبخال و ... استفاده می‌گردد.

تبدیل زباله به کود آلی کشاورزی مدفوع کرم یا کود آلی ورمی‌کمپوست
همانطور که اشاره شد تغذیه اصلی این کرم ها از زباله های تر شهری (همه نوع زباله و فضولات حیوانی بجزسنگ، شیشه، پلاستیک و فلزی) می باشد، بدین شکل که این کرم ها با خوردن زباله های تر از خود کودی طبیعی و بسیار غنی به نام هوموس یا ورمی کمپوست بجا می گذارند که این کود به طور گسترده ای در کشاورزی مورد استفاده قرار می گیرد. استفاده از این نوع کود کیفیت محصولات کشاورزی را نسبت به کود شیمیایی عملاً حدود 50 درصد و کمیت (تعداد در واحد سطح) آنها را نیز چیزی در حدود 30 تا 70 درصد افزایش می دهد.

چگونه زیست توده بیشتری در مزرعه تولید کنیم؟


Click here to view the original image of 686x250px.
ورمی کمپوست
Verms معادل لاتین کلمه " کرم " می باشد و تولید ورمی کمپوست نیز اصولاً تهیه کمپوست توسط کرمها است. در طبیعت سرانجام تمام مواد آلی به طور طبیعی تجزیه می شوند. در فرآیند تولید ورمی کمپوست شما به این روند سرعت بخشیده و به یک نتیجه مطلوب که همان مدفوع کرم می باشد دست می یابید
ورمی کمپوست یا کمپوست کرمی ، عبارت است از کود آلی بیولوژیکی که در اثر عبور مداوم و آرام مواد آلی در حال پوسیدگی از دستگاه گوارش گونه هایی از کرم های خاکی و دفع این مواد از بدن کرم حاصل می گردد. این مواد هنگام عبور از بدن کرم آغشته به مخاط دستگاه گوارش ( موکوس ) ، ویتامینها و آنزیم ها شده که در نهایت به عنوان یک کود آلی غنی شده و بسیار مفید برای ساختمان و بهبود عناصر غذایی خاک تولید و مورد مصرف واقع می گردد. بنابراین ورمی کمپوست عبارت خواهد بود از فضولات کرم به همراه درصدی از مواد آلی و غذایی بستر و لاشه کرمها.

مشخصات کرمها و انتخاب گونه مناسب
بطور کلی گونه های مختلفی از این کرمها یافت می گردند که بسته به موضوع کار و هدف ، گونه انتخابی متفاوت خواهد بود. این اهداف می تواند شامل موارد ذیل باشد :
1 ) افزایش حاصلخیزی و بهبود ساختمان و مدیریت خاک
2 ) افزایش محصول
3 ) تولید مکمل غذایی جهت دام و آبزیان
که برای هر یک از این فعالیتها یک گونه مناسبتر از سایر گونه ها خواهد بود. بطور مثال گونه Lampite maurittii به منظور مدیریت و بهبود ساختمان خاک مورد استفاده قرار می گیرد.
مناسبترین گونه برای تولید ورمی کمپوست ، گونه Eisenia foetida بوده که برنگ قهوه ای مایل به قرمز و کوچکتر از کرمهای خاکی معمولی می باشد. این کرم دارای دو جنس نر و ماده بوده که کرمهای ماده در محل حلقه جنسی وسط بدن خود و پس از جفت گیری ، تخم یا کوکون را تشکیل می دهند. کوکونها به رنگ زرد کهربایی و در داخل آن حدود 7-3 نوزاد لارو وجود دارد.
بنابراین افزایش تعداد کرمها در هر نسل بصورت تصاعد نسبتاً هندسی خواهد بود. وزن هر کرم بالغ 3/0 تا 7/0 گرم و در هر کیلوگرم حدود 1000 تا 2000 نخ کرم وجود دارد. یک نسل این کرم ( از تخم تا تخم ) در درجه حرارت 25 درجه سانتی گراد حدود سه ماه بوده و عمر کرمها بین 1 تا 2 سال متغییر می باشد.

تولید و پرورش کرم خاکی
عوامل محیطی اساسی که در رشد و سلامت عمومی کرم تولید کننده ورمی کمپوست مؤثرند ، عبارتند از : دما ، رطوبت ، تهویه ، مواد غذایی ، pH و نور

دما
کرم ها در دماهای حدود نقطه انجماد آب نمی میرند ، بلکه فعالیت نداشته و در چنین شرایطی برای بقای خود به اعماق پایین تر خاک حرکت می کنند ، همچنین در دماهایی تا سقف 31 درجه سانتی گراد زندگی کرده و تولید مثل می کنند. به منظور تکثیر کرم به صورت تجاری ، دماهای مطلوب برای رشد و فعالیت آنها از 15 تا 26 درجه سانتی گراد متغییر است. البته کرم ها در دما و گرمای زیاد نیز از بین می روند ، اما برای تولید حداکثر پیله و تخم گذاری ، درجه حرارت بستر آنها باید بین 15 تا 21 درجه سانتی گراد باشد.

تهویه
کرم ها می توانند در اکسیژن اندک و سطوح بالای در اکسید کربن زندگی کنند و نیز در آب دارای اکسیژن به زندگی ادامه دهند. ولی نبود کاملا اکسیژن سبب مرگ کرم ها می شود. در صورت خیس نگه داشتن بستر ، ممکن است اکسیژن تقلیل یابد. در چنین شرایطی عوامل باکتریایی غیرهوازی مواد سمی تولید می کنند.

رطوبت
کرم ها نیاز به رطوبت مناسب برای رشد و بقای خود دارند. بهترین رطوبت برای آنها حدود 60 تا 70 درصد وزن بستر است. بسترها بهتر است در معرض نور مستقیم آفتاب قرار نگیرد تا از خروج رطوبت جلوگیری شود. در صورتی که رطوبت بستر بیشتر یا کمتر از رطوبت مطلوب ذکر شده باشد ، مرگ و میر آنها افزایش می یابد. در دوره هایی که رطوبت و دمای بستر زیاد می شود ، کرم ها گرایش به ترک بستر خود دارند.

اسیدیته و قلیایی بودن
کرم ها در محدوده pH حدود 2/4 ( اسیدی ) تا 8 ( قلیایی ) ، رشد می کنند ، ولی به منظور تولید تجاری ، بهتر است pH را در حدود 7 نگاه داشت. برای افزایش pH می توان سنگ آهک و یا پوسته تخم مرغ خرد شده به بستر تولید کرم اضافه کرد. بنابراین ، pH کمپوست تولید شده بین 7-6 خواهد بود.

نور
کرم ها نور گریزند. وجود منبع نورانی در بالا و یا اطراف بستر کرم ها مانع از مهاجرت آنها به خارج از بستر ها شده و به عنوان روشی برای بقای کرم ها ، هنگام طوفان های سخت و بارش های شدید به کار می رود.

مواد غذایی قابل استفاده
کودهای حیوانی ، کود باغی حاصل از برگ درختان ، مقوای خردشده ، خرده چوب یا کاغذ یا کم و بیش هرگونه مواد آلی پوسیده یا نیمه پوسیده یا پسماندهای آلی ممکن است به عنوان غذا یا مواد غذایی بستر کرم به کاربرده شوند. کودهای حیوانی حاصل از خرگوش ، اسب و گوساله از جمله بهترین مواد غذایی برای کرم ها هستند.

مواد غذایی غیر قابل قبول آنها عبارتند از :
انواع روغن ، فضولات سگ و گربه ، گوشت ، پنیر ، کره ، تولیدات حیوانی ، ماهی و کاغذ دارای جوهرهای رنگی.

خواص فیزیکی ، شیمیایی و بیولوژیکی
ورمی کمپوست در خواص فیزیکی ، شیمیایی و بیولوژیکی خاک تأثیر بسزایی دارد. این کود اصلاح کننده خصوصیات فیزیکی ، شیمیایی و بیولوژیکی خاک بوده و علاوه بر وزن مخصوص کم ، فاقد هر گونه بو ، میکروارگانیسم های پاتوژن ، باکتری های غیرهوازی ، قارچ ها و علف های هرز می باشد. ورمی کمپوست علاوه بر قابلیت جذب آب با حجم بالا ، شرایط مناسب جهت دانه بندی و قدرت نگه داری مواد غذایی مورد نیاز گیاهان را فراهم می نماید. ورمی کمپوست حاوی عناصر غذایی بسیار غنی به ویژه ازت بوده که به تدریج آنها را در اختیار گیاه قرار می دهد . ( این نکته از تظر حاصلخیزی خاک بسیار پر اهمیت است )
این کود در مقایسه با سایر کودهای آلی دارای میزان عناصر اصلی غذایی بالاتری است. ورمی کمپوست علاوه بر عناصر ماکرو مانند ازت ، فسفر و پتاسیم که در فعالیتهای حیاتی گیاه نقش اساسی دارند حاوی عناصر میکرو مانند آهن ، مس ، روی ، منگنز نیز می باشد
علاوه بر این با داشتن موادی مانند ویتامین B12 و اکسین عوامل محرک رشد گیاه را فراهم می آورند.
معمولاً نسبت کربن به ازت ( C/N ) ورمی کمپوست 20-15 بوده و طول دانه های خشک آن بین 1-5mm متغییر است. هوموس آن نیز 20% وزن خشک می باشد. کرم های زباله خوار با تغذیه زائدات آلی آن ها را تجزیه و دگرگون می نمایند. فرآیند هضم این کرم ها به تغییر سریع تر مواد آلی منتهی شده و کمپوست تثبیت می شود. نتیجه این عمل دستیابی به ورمی کمپوست با کیفیت بالا است که با بالاترین استانداردهای جهانی برابر می کند.

مزایای استفاده از کود ورمی
استفاده بهینه از ضایعات آلی زباله های شهری
حفظ محیط زیست
تولید کودی با کیفیت بالا جهت مصارف گیاهان
اصلاح بافت فیزیکی خاک
بالا بردن ضریب حفظدرطوبت در خاک
حاوی ترکیباتی چون نیتروژن ، پتاسیم ، کلسیم ، منیزیم ، فسفر
آنزیم ها ، میکروارگانیسم ها و هورمون های مختلف موجود در آن به راحتی توسط گیاهان قابل جذب است
مقدار قابل توجهی چربی دارد که آن را به کود کامل تبدیل نموده
فقط یک بار استفاده از این کود در یک دوره کشت کافی می باشد
بدون بو و عاری از آلودگی است
در رنگ آمیزی گل و بزرگتر کردن گل و گیاهان زینتی مؤثر است
تشدید عطر و اسانس گیاهان و گل های معطر مؤثر است
کاهش حجم زباله تا حدود 70 درصد را نیز به دنبال دارد

هدف از ورمی کمپوست
کاهش اثرات نامطلوب زباله‌ها
جلوگیری از آلودگی محیط زیست
اشتغال زایی
صرفه اقتصادی
حفظ توان تولید در دراز مدت
پایداری منابع خاک
تولید محصولات غذایی با کیفیت
مبارزه با معایب کودهای شیمیایی و هزینه بالای آنها
تأمین و تضمین سلامت جسمی
گامی موثر در دستیابی به توسعه پایدار


آماده سازی بستر پرورش کرم
محل پرورش کرم های کمپوستی را می توان از چوب یا پلاستیک ، مانند ( بشکه ، جعبه های چوبی و لگن های پلاستیکی ) تهیه کرد که از این وسایل در داخل یا خارج منزل برای بستر تولید ورمی کمپوست استفاده می شود.
استفاده از آبشخورهای مربع مستطیل نیز مناسب است. این بسترها روی بلوک ها ، آجرها ، تنه های درختان ، زمین و یا بلوک های بتنی قرار می گیرند. در صورت استفاده از تخته های کاج یا سرو ، بهتر است ضخامت آنها 5 سانتی متر باشد. طول اضلاع بسترهای کرم بهتر است از 50 سانتی متر بیشتر نباشد و بسترهای کرم باید به وسیله یک راهرو از هم جدا شوند تا عمل برداشت کرم ها و کود تولیدی به راحتی صورت پذیرد. برای کنترل دمای بسترها بهتر است آنها درون خاک قرار گیرند ، اما کرم های قرمز حلقوی تمایل دارند که از قسمتهای سطحی بستر خود تغذیه کنند. بنابراین محفظه بستر رشد آنها نباید بیش از 20 تا 30 سانتی متر عمق داشته باشد. اگر عمق بیشتر باشدد ، مواد آلی فشرده شده ، در نتیجه مواد به صورت غیرهوازی تجزیه شده و تولید بوی نامطبوع و مواد سمی می کنند و در نهایت به مرگ کرم ها منجر می شود.
کرم ها می توانند در گودال های حفر شده در زمین یا در شیارهای ردیفی واقع در سطح خاک نیز رشد کنند. بسترهایی که در خارج از ساختمان قرار گرفته اند ، می بایست در محیطی تمیز و سالم و بهتر است در فضای سرپوشیده قرار گیرند. بسترهای داخل ساختمان باید از زهکشی و تهویه مناسبی برخوردار باشند.

ابعاد مناسب بستر ورمی کمپوست
بستری با طول دلخواه و عرض 60-40 سانتی متر و عمق 50-30 سانتی متر حدود 100 عدد کرم خاکی را به ازای هر متر طول بستر در خود جای می دهد و یا در حدود 25عدد کرم بالغ را تولید می کند. در صورتی که بعضی از پرورش دهندگان برای افزایش تولید ، این سطح را بالا می برند و تعداد بیشتری کرم تولید می کنند. پس از هر 30 تا 45 روز یا هر 30 تا 90 روز ، کرم های خاکی برداشت شده و بستر ها باید جایگزین شوند. مدت زمان یادشده به شرایط محیطی ، روش پرورش و ترکیب بستر بستگی دارد.
طول و عرض بستر پرورش کرم به قابل حمل و یا ثابت بودن آن و مقدار پسماندها بستگی دارد که هر خانواده در هفته تولید می کند. به طور معمول حجم 33 سانتی متر مکعب به ازای هر 450 گرم مواد آلی مطلوب است. از مزایای محفظه چوبی ، خاصیت جذب رطوبت به وسیله آنهاست.
نباید از چوب هایی که دارای مواد آروماتیک اند ( همانند چوب درختان سرو و کاج ) استفاده کرد. محفظه های پلاستیکی ، رطوبت را به مقدار بیشتری در خود حفظ می کنند. به منظور عمل تهویه و زهکشی بهتر ، کف بستر نگهداری کرم ها باید دارای سوراخ های زهکشی باشد. محفظه را باید روی چوب یا آجر قرار داد تا آب ثقلی به راحتی خارج شود. از زه آب خروجی ( چای ورمی کمپوست ) می توان به عنوان کود مایع در فضای سبز استفاده کرد. کرم ها تاریکی را ترجیح می دهند ، برای جلوگیری از ورود نور زیاد و ممانعت از کاهش رطوبت موجود ، باید روی بسترها را با پوشش مناسبی نظیر کاه و کلش گندم پوشاند. برای این منظور می توان گودالی با عمق 40 سانتی متر در زمین حفر کرد و محفظه را درون آن قرار داد و اطراف آن را با خاک و روی آن را با کاه وکلش گندم پوشاند.

مواد مورد نیاز برای استفاده در بستر کرم ها
ابتدا کف بستر را می توان با خرده های روزنامه ، برگ های خرد شده ، کاه وکلش گندم و مواد آلی ( خاک اره ، پیت موس ، کمپوست و یا کود دامی پوسیده ) پوشاند. مواد آلی باید دارای رطوبت مناسب ( 70-60 درصد ) بوده و از پوسیدگی مناسبی برخوردار باشند. نسبت کربن به نیتروژن مناسب درداخل مواد آلی در حدود 30:1 تا 40:1 است. استفاده از مواد آلی تازه ، سبب افزایش دما در توده ماده آلی شده و کرم ها در اثر گرمای زیاد از بین کی روند. استفاده زیاد مواد دارای پروتئین و دیگر ترکیبات آلی نیتروژنه قابل تجزیه نیز مضر است ، زیرا این ترکیبات آمونیاک آزاد کرده و سبب افزایش موقتی pH بستر می شوند و مواد آلی بسترها را به سرعت تجزیه کرده و از بین می برند. استفاده از پسماندهای گیاهی و کودهای حیوانی ، برای بسترسازی مناسب است. بعضی از پرورش دهندگان ، مواد بستر را با خاک رس مخلوط می کنند. این روش موجب هدر رفتن زمان و افزایش هزینه ها شده و محصول کاهش می یابد. استفاده از کود اسبی و فضولات خرگوش مناسب است.
اگر مواد بسترها دارای مقادیر زیاد کربوهیدرات ها و دیگر مواد آلی باشند ، ممکن است بسترها ایجاد حرارت شود. در چنین شرایطی ، دمای درون توده به 60 درجه سانتی گراد یا بیشتر می رسد که مرگ کرم ها یا فرار آنها از بستر را در پی دارد. بنابراین ، موادی از این نوع باید پس از طی شدن مرحله حرارتی به بسترها اضافه شوند.
این روش با ساخت توده یا توده هایی که بالای آنها هموارباشد و افزایش رطوبت امکان پذیر باشد ، انجام می شود. وقتی مرحله حرارتی به اتمام رسید ، مواد باید به خوبی مخلوط شده و خرد شوند. اگر مواد خیلی ریز باشند ، کرم ها قادر به بلع آن نبوده ، در نتیجه رشد ناکافی خواهند داشت. غلظت های زیاد نمک ممکن است موجب کاهش پیله و وزن کرم ها شوید ، بنابراین مواد بستر باید برای برطرف کردن نمک اضافی آب شویی ، رطوبت مواد بستر ثابت نگاه داشته می شود ، اما از روش غرقاب کردن بسترها نباید استفاده کرد. دمای مواد بستر نیز باید کنترل شود. اگر دما پس از 5 تا 6 روز پایین تر از 26 درجه سانتی گراد باقی بماند ، بسترها ممکن است برای کرم ها مفید واقع شوند. پس از اضافه شدن کرم ها ، بستر باید مرطوب نگاه داشته شود. در ضمن استفاده از مواد سلولزی ( خاک اره ) به دلیل ایجاد تهویه بهتر ، به عمل تنفس و بقای کرم ها کمک می کند و اضافه کردن مقدار کمی ماسه ریز به توده ماده آلی ، به عمل هضم غذا در سنگدان کرم کمک می کند.
در شرایط مطلوب ، روزانه هر کرم به اندازه وزنش مواد غذایی مصرف می کند ، ولی به طور متوسط روزانه مواد آلی نصف وزن بدن کرم است. به عبارت دیگر در هر 33 سانتی متر مکعب مواد آلی باید 50 عدد کرم موجود باشد.

روش ایجاد کارگاه تولید ورمی کمپوست
روشهای مختلفی برای تولید وجود دارد که در اینجا ساده ترین روش که روش پشته ای است شرح داده خواهد شد.
1 ) یک زمین مسطح بدون کلوخ – سنگ و خرده شیشه را انتخاب و سطح آنرا مرطوب و سپس کاملاً بکوبید تا سفت گردد. علت این امر جلوگیری از ایجاد هیبرید کرمهای مورد استفاده با کرمهای خاکی معمولی و زایل شدن نژاد آنها می باشد. می توان در صورت امکان سطح زمین را سیمان و یا آسفالت نمود.
2 ) کرمها از بارندگی و نورآفتاب گریزان می باشند در نتیجه بر روی سطح آماده شده در مرحله 1 اقدام به ایجاد سایبان می گردد.
3 ) بر روی سطح آماده شده اقدام به ایجاد پشته ای از کود گاوی نیمه پوسیده به شکل گنبدی با عرض 70 سانتی متر و به ارتفاع 50 سانتی متر و طول دلخواه می شود.
4 ) پس از پشته نمودن اقدام به آبیاری فراوان پشته ها شود تا شیرابه کود گاوی خارج گردد.
5 ) در طول بالاترین قسمت پشته اقدام به ایجاد شیاری به عمق 15 سانتی متر نموده و کرمها را داخل شیار در طول پشته بریزید و سپس کود را روی آن برگردانید.
6 ) در مدت فعالیت کرمها ( تا تبدیل کود گاوی به ورمی کمپوست ) هر روز به اندازه آبیاری چمن روی آن آبپاشی صورت گیرد تا رطوبت مطلوب آن حفظ گردد.
7 ) پس از مدتی که مواد بستره ای تبدیل به ورمی کمپوست گردید می توان اقدام به جداسازی کرمها از پشته نمود که برای اینکار یا از غربال استفاده می گردد و یا می توان با ایجاد یک ماهیچه از کود دامی نیمه پوسیده در کنار پشته ای که دیگر فاقد مواد غذایی لازم برای تغذیه کرمهاست سبب مهاجرت کرمها از پشته قدیمی به این ماهیچه گردید و پس از آن اقدام به ایجاد پشته های جدید و انتقال جمعیت کرم به این پشته ها نمود.

توجیه اقتصادی پرورش کرم حاکی و تولید ورمی کمپوست
قیمت هر کیلوگرم کود ورمی کمپوست بسته بندی شده در حدود 400 تومان و قیمت یک کیلوگرم کرم زنده حدود 20 تا 30 هزار تومان می باشد و در تولید مکانیزه قیمت تمام شده هر کیلوگرم کود بین 150 تا 200 تومان بوده و در کشاورزی ارگانیک و کشتهای گلخانه ای پاکترین و مناسبترین بستر بوده و سبب باردهی بیشتر محصولات کشاورزی خواهند گردید.
اضافه بر آن این تولید از ارزش زیست محیطی بالایی نیز برخوردار است و کود تولیدی به علت بالا بودن نسبت کربن به ازت (15= C/N) فاقد بوی نامطبوع و فعالیت حشرات مزاحم می باشد. بطور کلی نیمی از وزن پشته تبدیل به ورمی کمپوست خواهد شد.

نکاتی که باید به خاطر داشت :
آبیاری توده باید بطور روزانه و منظم انجام شود.
از کود تازه دامی و مرغی نباید استفاده کرد.
این کرمها از نور آفتاب و بارندگی گریزان می باشند پس باید آنها را از این دو عامل محافظت نمود.

به طور کلی در حدود 2700 گونه مختلف از کرم های خاکی وجود دارند که بسته به موضوع کار و هدف، گونه انتخابی متفاوت خواهد بود.
این اهداف می تواند شامل موارد ذیل باشد:
1 ـ افزایش حاصلخیزی خاک و بهبود ساختمان و مدیریت خاک
2 ـ افزایش محصول
3 ـ تولید مکمل غذایی جهت خوراک دام و آبزیان
4 ـ تولید مواد آرایشی
مناسب ترین گونه کرم خاکی برای تولید ورمی کمپوست
به طور مثال گونه Lampite mauritti به منظور مدیریت و بهبود ساختمان خاک مورد استفاده قرار می گیرد. ولی مناسب ترین گونه برای تولید ورمی کمپوست، گونه Eisenia foetida بوده که به رنگ قهوه ای مایل به قرمز و کوچکتر از کرم های خاکی معمولی می باشد. کرم ها جزو جانوران هرمافرودیت می باشند، یعنی هر کرم اندام های نر و مادگی را توامان دارد، ولی نهایتا کرم با اتصال به جفت دیگر از طریق دو کلیتلوم (clitellum) و تبادل اسپرم عمل جفت گیری را انجام می دهد. سپس هر کرم یک کیسه تخم ریزی در کلیتلوم خود تشکیل می دهد. (کلیتلوم قسمتی برجسته در تنه کرم است و در بند های نزدیک سر یک کرم بالغ قرار دارد). کیسه های تخم ریزی یا همان کوکون ها به رنگ زرد کهربایی بوده و در داخل آن حدود 7-3 نوزاد لارو وجود دارد.
بنابراین افزایش تعداد کرم ها در هر نسل به صورت تصاعد نسبتا هندسی، خواهد بود. وزن هر کرم بالغ بین 5/0 تا 1 گرم بوده و در هر کیلوگرم حدود 1000 تا 2000 نخ کرم وجود دارد. فاصله بین دو نسل (از تخم تا تخم) در شرایط نرمال حدود 3 ماه بوده و عمر کرم ها بین یک تا دو سال متغیر است.
کادیلاک کرم ها
گونه ایزینیا فتیوا که در آن کرم کود و کادیلاک کرم ها نیز گفته می شود، از بستری که شامل مواد نیمه پوسیده مانند کود گاوی، کود اسبی (کودها باید خشک باشند)، کاه و کلش غلات و برخی زایدات و بقایای گیاهی می باشد، تغذیه می کند. در داخل این بستر اصلی می توان مواد تازه ای چون زایدات سبزیجات و میوه جات، مواد آلی و قابل تجزیه زباله های خانگی، پسماندهای کارخانجات غذایی و حتی لجن و فاضلاب (به جز فاضلاب صنعتی)، اضافه نمود. رطوبت مطلوب بستر، هوادهی، تغذیه و جلوگیری از سفت شدن بستر و نگهداری PH در حد 8-7 از نکات کلیدی در تولید ورمی کمپوست می باشد.
کود مرغی برای کرم ها سمی است
به طور کلی باید عنوان نمود که بقایای آلی غنی از نیتروژن به جز کود مرغی که برای کرم ها سمی است، برای بستر لازم و ضروری است. این کرم ها در خارج از سفره غذایی حرکت نمی کنند و به همین خاطر جمعیت این کرم ها بسته به دسترسی آنها به مواد غذایی رشد کرده و تثبیت می شود. این کرم ها از نور آفتاب و بارندگی گریزان بوده، باید آنها را از این دو عامل محافظت نمود.
روش های تولید کمپوست

روش های مختلفی برای تولید ورمی کمپوست وجود دارد که ساده ترین راه آن، روش پشته ای می باشد که برای انجام آن می بایست:
1 ـ زمینی مسطح، بدون سنگ و کلوخ وخرده شیشه انتخاب و سطح آن را مرطوب و سپس کاملا کوبید تا سفت شود. علت این امر جلوگیری از ایجاد هیبرید کرم های مورد استفاده با کرم های خاکی معمولی و زایل شدن آنها می باشد.
2 ـ ایجاد سایبان برای محافظت کرم ها در برابر بارندگی و نور آفتاب
3 ـ ایجاد پشته ای از کود گاوی نیمه پوسیده به شکل گنبدی به عرض 70 و ارتفاع 50 سانتی متر و طول دلخواه و آبیاری فراوان آن به منظور خروج شیرابه کود
4 ـ ایجاد شیار در طول خط الراس پشته به عمل 15 سانتی متر و ریختن کرم ها به داخل آن و سپس برگرداندن کود روی کرم ها
5 ـ آبپاشی پشته به صورت روزانه به منظور حفظ رطوبت آن
6 ـ جداسازی کرم ها از پشته پس از تولید ورمی کمپوست با استفاده از غربال
کرم ها و کاربرد آن
همان طور که در این مقاله آمده است کاربرد این کرم ها شامل:
- مدیریت کود در مزارع پرورش گاو، اسب و خرگوش و پسماند کارخانجات تولید لبنیات
- کاهش زباله های مدارس، بیمارستان ها و موسسات
- تبدیل زباله های غذایی و جامدات آلی به ورمی کمپوست در مقیاس بزرگ
- استفاده از ورمی کمپوست در بهبود و اصلاح خاک مزراع و گلخانه ها و به تبع آن افزایش کیفیت و کمیت محصولات
- تولید پروتئین کرم به عنوان جیره غذایی آبزیان و طیور با استفاده از خشک کردن و پودر کردن لاشه بدن کرم های مسن می باشد. همچنین استفاده از ورمی کمپوست در تهیه چای کمپوست تولید مثل کرم ها و به تبع آن افزایش جمعیت کرم ها و فروختن آنها به واحدهای متقاضی را نیز می توان افزود.

طرح Vermi compost تغذیه کرمهای قرمز حلقوی بارانی موسوم به Eisenia Foetida از مواد آلی پسماندهای آشپزخانه بوده و محصول این فرایند کود آلی بوده است که یکی از غنی ترین کودهای شناخته شده در دنیا می باشد. از مزایای این کود می توان به موارد ذیل اشاره نمود

- سبک و فاقد هرگونه بو
- عاری از علفهای هرز
- حاوی میکروارگانیسمهای هوازی مفید مانند ازتوباکتریها
- بالا بودن میزان عناصر اصلی غذایی در مقایسه با سایر کودهای آلی
- دارا بودن عناصر میکرو مانند آهن ، روی ، مس و منگنز
- دارا بودن مواد محرکه رشد گیاهی نظیر ویتامینها به ویژه ویتامین ب 12
- قابلیت بالای نگهداری آب و مواد غذایی
- فرآوری آسان و سریع تر از بیوکمپوست
- عاری از باکتریهای غیر هوازی ، قارچها و میکروارگانیسم های پاتوژن
- اصلاح کننده خصوصیات فیزیکوشیمیایی و بیولوژیکی خاک
- وجود عناصر ازت، فسفر ، پتاسیم ، کلسیم ، آهن ، روی ، مس و منگنر
- استفاده از ورمی کمپوست در تهیه چای کمپوست
بیوکمپوست :
نتیجه فرایند میکروارگانیسم ها بطور نیمه هوازی در دما و رطوبت مناسب بوسیله انباشتن مواد آلی از قبیل انواع پسماند های سبزیجات ، میوه ها ، ضایعات گلفروشی ها و برگ درختان که در حال حاضر بطور جداگانه از مبدا جداسازی و در حال تبدیل به کود آلی در مـــحل سایــت برمشور می باشد.
از مزایای این محصول می توان به موارد زیر اشاره کرد :
- یکدست بودن محصول
- عاری بودن از هر نوع مواد زائد جامد
- سازمان تنظیف و بازیافت مواد شهرداری شیراز با همکاری شرکت بهسامان در حال تولید و تهیه کودهای ورمی کمپوست و بیوکمپوست می باشد.
ورمی کمپوست
برای حفظ گیاهان ، نگهداری گلخانه ها ، گسترش مزارع و درختان میوه نیازمند مواد آلی می باشیم. سالها تلاش و مطالعه کردیم و پس از انجام مراحل تحقیقات و آزمایشات گوناگون دریافتیم باز هم قدرت لایزال پروردگار با خلقت موجودی ارزشمند بنام کرم خاکی توانسته یکی از عمده ترین نیازمندی بستر گل و گیاه یعنی مواد آلی را با وجود فضولات این جانور تامین نماید.
ورمی کمپوست حاصل فعالیت بیولوژیک نوعی کرم خاکی با نام علمی Eisenia fotida می باشد.
این جانور با تغذیه از مواد آلی موجود در طبیعت آن را به کود آلی مغذی تبدیل نموده به گونه ای که در حال حاضر این کود به عنوان یکی از غنی ترین کودهای آلی بیولوژیک شناخته شده در دنیا کاربرد دارد.
ورمی کمپوست در خواص فیزیکی ، شیمیایی و بیولوژیکی خاک تاثیر بسزایی دارد. این کود اصلاح کننده خصوصیات فیزیکی ، شیمیایی و بیولوژیکی خاک بوده و علاوه بر وزن مخصوص کم ، فاقد هرگونه بو ، میکروارگانیسم های پاتوژن ، باکــــتری های غیر هـــوازی ، قارچ ها و علف های هرز می باشد. ورمی کمپوست علاوه بر قابلیت جذب آب با حجم بالا ، شرایط مناسب جهت دانه بندی و قدرت نگه داری مواد غذایی مورد نیاز گیاهان را فراهم می نماید. ورمی کمپوست حاوی عناصر غذایی بسیار غنی به ویژه ازت بوده که به تدریج آنها را در اختیار گیاه قرار می دهد.( این نکته از نظر حاصل خیزی خاک بسیار پر اهمیت است) این کود در مقایسه با سایر کودهای آلی دارای میزان عناصر اصلی غذایی بالاتری است. ورمی کمپوست علاوه بر عناصر ماکرو مانند ازت ، فسفر و پتاسیم که در فعالیتهای حیاتی گیاه نقش اساسی دارند حاوی عناصر میکرو مانند آهن ،مس ، روی ، منگنز نیز می باشد. علاوه بر این با داشتن موادی مانند ویتامین B12 و اکسین عوامل محرک رشد گیاه را فراهم می آورند.
معمولا نسبت کربن به ازت (C/N) ورمی کمپوست 20-15 بوده و طول دانه های خشک آن بین mm 5-1 متغیر است. هوموس آن نیز 20% وزن خشک می باشد. کرم های زباله خوار با تغذیه زائدات آلی آنها را تجزیه و دگرگون می نمایند. فرایند هضم این کرم ها به تغییر سریع تر مواد آلی منتهی شده و کمپوست تثبیت می شود. نتیجه این عمل دستیابی به ورمی کمپوست با کیفیت بالا است که با بالاترین استانداردهای جهانی برابر می کند.

موارد استفاده ورمی کمپوست :
ورمی کمپوست قابل استفاده در کلیه محصولات زراعی ، باغی و گلخانه ای می باشد.
عناصر موجود در ورمی کمپوست :
ازت ، فسفر ، پتاسیم ، آهن ، روی ، مس و منگنز
این در حالی است که هر یک از انواع کودهای شیمیایی موجود تنها حاوی یک یا چند عنصر خاص می باشند.
شرایط کنونی تولید ورمی کمپوست :
در حال حاضر روزانه علاوه بر ضایعات میادین میوه و تره بار ، سطلهای سبز ، آبی و صورتی که به ترتیب مخصوص ضایعات سبزی- میوه فروشی – آب میوه فروشی ها و گل فروشی ها می باشد در قالب طرح ساماندهی مشاغل پر زباله از سطح شهر جمع آوری و به سایت کمپوست ، واقع در برمشور شهر شیراز منتقل می شود که پس از تفکیک ثانویه جهت تغذیه کرم های زباله خوار مورد استفاده قرار می گیرند.تبدیل پسماندهای آلی به روش ورمی کمپوست در فضایی به وسعت چهار هکتار به وسیله کرم های زباله خوار موسوم به Eisenia fotida و با ظرفیت ورودی 3000 تن در سال(مواد قابل کمپوست) در حال اجرا می باشد. این کود در حال حاضر تحت نظارت سازمان بازیافت شهرداری شیراز با فرایند تبدیل زباله های آلی به روش بیولوژیک در حال تولید می باشد.

خواص ورمی کمپوست: ü سبک و فاقد هرگونه بو
1- عاری از تخم علفهای هرز
2- حاوی میکروارگانیسم های هوازی مفید مانند ازتوباکتر ها
3- بالا بودن میزان عناصر اصلی غذایی در مقایسه با سایر کودهای آلی
4- دارا بودن عناصر میکرو مانند آهن ، روی ، مس و منگنز
5- دارا بودن مواد محرکه رشد گیاهی نظیر هورمون ها
6- قابلیت بالای نگهداری آب و مواد غذایی
7- فرآوری سریعتر از بیو کمپوست
8- عاری از باکتری های غیر هوازی ، قارچ ها و میکروارگانیسم های پاتوژن
9- اصلاح کننده خصوصیات فیزیکوشیمیایی و بیولوژیکی خاک
10- وجود عناصر ماکرو شامل : ازت، فسفر ، کلسیم
11- امکان فرآوری به چای کمپوست
12- هوادهی خاک بهتر با ایجاد خلل و فرج و ایجاد پوکی در خاکهای متراکم
13- قابل مصرف در پرورش کلیه محصولات کشاورزی

کرمهای خاکی خاک و مواد آلی را می خورند. مواد آلی را تغذیه می کنند. خاک از دستگاه گوارش و هضم طولانی کرم عبور می کند. مواد آلی که به عنوان غذای کرم محسوب می شود شامل ضایعات گیاهی و فضولات دامی حیوانات کوچک و بزرگ می باشد. علاوه بر این مواد ، کرمها بعضی مواد دیگر را نیز ترجیح می دهند. زیرا کرم دهان بسیار کوچکی دارد و برای کرم خوردن مواد و ترکیبات کوچک مانند باکتری ، پروتوزا و قارچها راحت است. مواد غذایی بزرگ باید با رطوبت اول نرم شوند تا کرم بتواند براحتی آن را تغذیه کند. شما می توانید کرمهایتان را افزایش دهید تا پسماندهای گیاهی شما را مصرف کنند. شما برای انجام این کار نیاز به یک ظرف مناسب و بستر مرطوب و مقداری پسماندهای غذایی دارید.

کرمها تیکه های پسماند را به همراه جانوران ریز میکروسکوپی که به تجزیه مواد آلی کمک می کنند را نیز می خورند. ممکن است این سؤال برای شما ایجاد شود که کرمها چه مقدار زباله مصرف می کنند؟ یک کرم در هر روز می تواند به اندازه نصف وزن خود غذا مصرف کند. یک کرم 1 گرمی می تواند 2/1 گرم از غذا را در یک روز مصرف کند. یا مقدار 1 پوند از کرمها می توانند 2/1 پوند از زباله ها را در هر روز مصرف کنند. این میزان ممکن است در حالتی که 1 پوند کرم شامل 600 کرم بزرگ و یا شامل 1500 کرم کوچک بوده متفاوت باشد. زمانی که کرمهای قرمز زباله ها را می خورند ، زباله ها بسته به وزن و توده کرمها ناپدید می شوند.